Hiệu ứng Matthew là gì? Ví dụ về hiệu ứng Matthew

Hiệu ứng Matthew là một hiện tượng theo đó những người giàu sẽ ngày một giàu lên và ngược lại. Nó xuất hiện trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống và để lại hậu quả không nhỏ. Trong bài viết này, hãy cùng DNSE tìm hiểu về khái niệm và ví dụ của hiệu ứng Matthew nhé!

Hiệu ứng Matthew là gì?

Hiệu ứng Matthew (Matthew Effect) là hiện tượng xã hội cho rằng người giàu sẽ ngày càng giàu hơn và người nghèo sẽ ngày càng nghèo đi. Hiểu cách khác, hiệu ứng Matthew là khi những người giàu sẽ có lợi thế để kiếm được nhiều hơn.

Nó xuất phát từ một câu Kinh thánh rằng: “Phàm ai đã có, thì sẽ được cho thêm; còn ai không có, thì ngay cả cái nó đang có cũng sẽ bị lấy đi”. Khi áp dụng vào lĩnh vực giáo dục, nhà tâm lý học Keith Stanovich đã đặt cho hiện tượng này cái tên hiện tượng Matthew.

Hậu quả của hiệu ứng Matthew

Hậu quả rõ ràng nhất của hiệu ứng Matthew là khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn. Nguyên nhân chủ yếu là do chi phí sinh tồn.

Theo đó, những người thu nhập thấp thường mắc kẹt với những khoản phí hàng ngày. Đó là phí sinh hoạt, ăn uống, di chuyển, con cái,… Vì vậy, họ hầu như không thể tiết kiệm được thêm. Trong khi đó, người thu nhập cao luôn dư dả tiền cho những chi phí này. Số tiền họ có nhờ vậy ngày càng tăng lên.

Trong những lĩnh vực khác như khoa học hay giáo dục, những người có ít giá trị hơn thường không được đánh giá cao. Chẳng hạn, giải thưởng khoa học thường được trao cho một cá nhân cụ thể, thường là người có học vị cao nhất.

Ví dụ về hiệu ứng Matthew

Trong lĩnh vực khoa học

Một trong những ví dụ điển hình về hiệu ứng Matthew trong khoa học là thí nghiệm thay đổi tiêu đề và tác giả của những nghiên cứu khoa học đã công bố trước đó. Các nhà nghiên cứu đã lựa chọn những tác giả hư cấu từ những trường đại học kém hơn.

Những bài nghiên cứu này sau đó được gửi tới các tạp chí đã từng xuất bản chúng. Kết quả là hầu hết các bài viết đều bị từ chối.

Trong lĩnh vực giáo dục

Trong lớp học, có thể nhận thấy những học sinh có xuất phát điểm tốt hơn như biết đọc sớm, hiểu bài nhanh sẽ có nhiều cơ hội phát triển và nhận được sự quan tâm hơn. Giáo viên sẽ có xu hướng khuyến khích những học sinh này phát biểu, tìm hiểu nhiều hơn. Kết quả là chúng ngày càng tự tin và có thêm nhiều kiến thức.

Ngược lại, những học sinh kém thường không được trao nhiều cơ hội và gặp nhiều thử thách hơn trong việc học. Như vậy, những người có lợi thế ban đầu thường dễ đạt được thành công trong học tập và nghiên cứu trong tương lai.

Vào những năm 1970, nhà khoa học Robert Rosenthal đã thực hiện một nghiên cứu về sự tác động của những kỳ vọng đối với biểu hiện của học sinh. Ông lựa chọn ngẫu nhiên các học sinh với chỉ số thông minh khác nhau và yêu cầu giáo viên gọi chúng là những học sinh mang tiềm năng to lớn. 

Khi kết thúc năm học, ông thực hiện kiểm tra lại IQ của những học sinh này. Kết quả là những học sinh “tiềm năng” này có biểu hiện nỗ lực vượt trội hơn những em khác. 

Như vậy, kỳ vọng có thể thúc đẩy học sinh đạt được kết quả tốt hơn. Ngược lại, những học sinh bị coi là tầm thường thường không có động lực. Kết quả học tập của chúng cũng không khả quan.

Trong xã hội

Với những đối tượng có khả năng đảm bảo tốt, các ngân hàng thường dễ chấp thuận cho vay hơn. Nhờ đó, họ có thể thu về lợi nhuận tốt hơn trong tương lai. Ngược lại, những người nghèo rất cần khoản vay đó lại gặp nhiều khó khăn.

Có thể thấy, sự khác biệt về nền tảng hoạt động và trình độ học vấn có thể làm nới rộng khoảng cách giữa những người giàu và người nghèo lên đáng kể.

Kết

Hiệu ứng Matthew giúp các nhà nghiên cứu đánh giá tốt hơn về sự mất cân bằng giàu nghèo trong xã hội. Từ đó có thể tìm ra những giải pháp phù hợp nhằm thu hẹp khoảng cách này. Đừng quên theo dõi DNSE để biết thêm nhiều kiến thức đầu tư bổ ích nhé!