Giải mã tại sao giá vàng tăng khi kinh tế bất ổn? Đâu là lựa chọn an toàn?

Vàng luôn được coi là một tài sản trú ẩn an toàn trong thời kỳ bất ổn kinh tế. Khi nền kinh tế toàn cầu đối mặt với khủng hoảng hay sự không chắc chắn, giá vàng thường có xu hướng tăng. Vậy, tại sao giá vàng tăng khi kinh tế bất ổn? Bài viết phân tích vai trò của vàng  trong bối cảnh thị trường đầy biến động như hiện nay.

Tổng quan mối quan hệ giữa giá vàng và nền kinh tế

Tại sao giá vàng tăng khi kinh tế bất ổn, cùng tìm hiểu mối quan hệ mật thiết giữa giá vàng và nền kinh tế hiện nay:

Bảng thể hiện mối quan hệ giữa giá vàng và nền kinh tế

Tại sao giá vàng tăng khi kinh tế bất ổn?

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu rơi vào bất ổn như suy thoái, khủng hoảng tài chính hay lạm phát leo thang vàng thường được coi là “tài sản trú ẩn an toàn”. Khác với cổ phiếu hay tiền tệ dễ bị biến động bởi chính sách hoặc tâm lý thị trường, vàng giữ giá trị nội tại tương đối ổn định qua thời gian. 

Vậy, nguyên nhân từ đâu mà giá vàng tăng khi kinh tế bất ổn?

Lý do vàng được xem là tài sản trú ẩn

Vàng từ lâu đã đóng vai trò như một “tài sản trú ẩn” trong thời kỳ bất ổn kinh tế, và điều này không chỉ xuất phát từ niềm tin truyền thống mà còn được củng cố bởi các đặc điểm kinh tế rõ ràng.

• Bảo vệ giá trị tài sản: Trong các giai đoạn lạm phát cao, đồng tiền mất giá, hoặc thị trường tài chính lao dốc, vàng thường giữ được giá trị ổn định hơn. 

Ví dụ: Trong năm 2008 – thời điểm khủng hoảng tài chính toàn cầu bùng phát, chỉ số S&P 500 giảm hơn 38%, trong khi giá vàng tăng gần 25%, cho thấy vai trò bảo toàn tài sản rõ rệt. 

Tương tự, trong cuộc suy thoái do đại dịch COVID-19 năm 2020, giá vàng tăng 24% giữa lúc thị trường chứng khoán biến động dữ dội. Những xu hướng này càng khẳng định vai trò của vàng như một tài sản trú ẩn an toàn đáng tin cậy trong thời kỳ bất ổn hệ thống.

• Tính thanh khoản cao: Vàng có thể dễ dàng mua bán trên khắp thế giới, cho phép nhà đầu tư dễ dàng chuyển đổi thành tiền mặt hoặc tài sản khác trong thời gian ngắn. Giao dịch vàng được thực hiện rộng rãi trên các sàn quốc tế như COMEX hay LBMA, đảm bảo sự luân chuyển không gián đoạn. 

Ví dụ: Theo Hội đồng Vàng Thế giới, tổng giao dịch vàng toàn cầu đạt 4.899 tấn trong năm 2023, tăng 3,1% so với mức 4.741 tấn, phản ánh rõ ràng mức độ phổ biến và dễ tiếp cận của tài sản này.

• • An toàn trước biến động thị trường: Vàng ít bị ảnh hưởng bởi các cú sốc địa chính trị hay sự kiện tài chính bất ngờ. Trong khi thị trường chứng khoán thường phản ứng mạnh với tin tức tiêu cực, giá vàng lại có xu hướng ổn định hoặc thậm chí tăng cao, vàng trở thành nơi trú ẩn tâm lý cho nhà đầu tư toàn cầu.

  • Đa dạng hoá tài sản: Là tài sản phi tương quan với chứng khoán, vàng giúp cân bằng rủi ro và ổn định danh mục đầu tư trong dài hạn. Khi cổ phiếu hoặc trái phiếu lao dốc, vàng thường đi ngược xu hướng, đóng vai trò như “tấm đệm” giảm thiểu thiệt hại cho nhà đầu tư.

• Tài liệu tham khảo:

• How Does a Recession Impact Gold Prices?
• World’s demand for gold hit another record high last year; appetite for bullion in 2025 remains firm
• Closing milestones of the S&P 500

Giá trị nội tại ổn định

Theo ước tính có khoảng 216.265 tấn vàng đã được khai thác trong suốt lịch sử. Điều thú vị là khoảng hai phần ba lượng vàng này đã được khai thác kể từ năm 1950. Việc khai thác không thể gia tăng đột biến trong thời gian ngắn, dẫn đến nguồn cung ổn định và ít bị pha loãng giá trị. Điều này giải thích vì sao giá vàng thường không biến động quá mạnh như các tài sản tài chính khác khi xảy ra khủng hoảng.

• Nguồn cung hữu hạn tạo ra giá trị bền vững: Không giống như tiền tệ có thể được in thêm hoặc cổ phiếu có thể phát hành mới, vàng là tài nguyên thiên nhiên có trữ lượng giới hạn. 
• Không phụ thuộc vào chính sách của chính phủ (ở mức tương đối): Một trong những ưu điểm nổi bật của vàng là không bị chi phối bởi các quyết định điều hành kinh tế như lãi suất, bơm tiền hay kiểm soát dòng vốn,…

Trong khi đồng tiền quốc gia có thể mất giá nhanh chóng chỉ sau một thông báo từ ngân hàng trung ương, vàng lại giữ được tính độc lập và khả năng lưu trữ giá trị xuyên suốt các chu kỳ kinh tế. Chính sự “miễn nhiễm” này giúp nhà đầu tư phòng ngừa rủi ro vĩ mô một cách hiệu quả.

Niềm tin lịch sử

Suốt hàng nghìn năm, vàng không chỉ được sử dụng như một phương tiện trao đổi mà còn đóng vai trò là nơi lưu giữ giá trị bền vững qua mọi biến động lịch sử. Việc vàng giữ vị trí trung tâm trong hệ thống tài chính cổ đại đến hiện đại không phải là điều ngẫu nhiên, mà xuất phát từ niềm tin sâu sắc đã được định hình từ rất sớm.

• Biểu tượng của sự an toàn và thịnh vượng: Trong các nền văn minh lớn như Ai Cập cổ đại, Đế chế La Mã hay triều đại phong kiến Trung Quốc, vàng được dùng để chế tác trang sức, cống phẩm và dự trữ quốc khố. Vàng tượng trưng cho quyền lực và sự ổn định, trở thành chuẩn mực giá trị mà mọi loại tài sản khác phải so sánh.

• Điểm tựa tâm lý trong khủng hoảng: Khi đối mặt với những biến động kinh tế toàn cầu từ khủng hoảng tài chính 2008 đến đại dịch COVID-19 – nhà đầu tư có xu hướng chuyển tài sản sang vàng như một phản xạ phòng vệ. 

Sở dĩ vàng được lựa chọn là vì nó không phụ thuộc vào hệ thống tín dụng hay phát hành bởi bất kỳ chính phủ nào, do đó, niềm tin vào vàng thường tăng mạnh khi niềm tin vào đồng tiền pháp định hoặc thị trường tài chính suy giảm.

Các loại bất ổn kinh tế khiến giá vàng tăng

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu ngày càng khó đoán, vàng thường đóng vai trò như một chiếc “phao cứu sinh” cho danh mục đầu tư. Mỗi khi thị trường đối mặt với bất ổn, dòng tiền có xu hướng rời khỏi các tài sản rủi ro như cổ phiếu và đổ vào vàng. 

Dưới đây là những yếu tố then chốt khiến giá vàng bứt phá mạnh mẽ trong những giai đoạn đầy biến động:

• Lạm phát tăng cao: Khi giá cả leo thang và sức mua của đồng tiền suy giảm, nhà đầu tư có xu hướng chuyển sang vàng để bảo vệ sức mua và giá trị tài sản. 

Ví dụ: Trong giai đoạn 2021-2022 khi lạm phát tại Mỹ đạt đỉnh gần 9.1% – mức cao nhất trong hơn 40 năm. Giá vàng lập tức tăng mạnh, năm 2021 trung bình đạt 1.799 USD/oz và năm 2022 là 1.802 USD/oz, có thời điểm vượt ngưỡng 2.000 USD/ounce. Vàng khi đó không chỉ là một hàng hóa, mà trở thành “đồng tiền toàn cầu” không bị pha loãng bởi chính sách tiền tệ.

• Khủng hoảng tài chính: Trong các cú sốc lớn của thị trường, tâm lý hoảng loạn thường khiến nhà đầu tư bán tháo cổ phiếu và tìm nơi trú ẩn an toàn. 

Ví dụ: Năm 2008, khi Lehman Brothers sụp đổ, thị trường chứng khoán toàn cầu lao dốc, nhưng giá vàng lại tăng hơn 25% chỉ trong vòng vài tháng. Vàng trở thành biểu tượng cho sự ổn định giữa cơn bão tài chính.

• Khủng hoảng địa chính trị: Xung đột quân sự, căng thẳng giữa các quốc gia, hoặc các sự kiện chính trị bất ngờ đều có thể thổi bùng nhu cầu tích trữ vàng. 

Ví dụ: Khi Nga mở chiến dịch quân sự tại Ukraine vào năm 2022, chỉ trong vòng vài ngày, giá vàng đã tăng hơn 5%, phản ánh nỗi lo ngại toàn cầu về an toàn tài chính và rủi ro địa chính trị leo thang.

• Mất niềm tin vào chính sách tiền tệ: Khi các ngân hàng trung ương in tiền ồ ạt hoặc áp dụng chính sách tài khóa thiếu kiểm soát, nhà đầu tư lo ngại về khả năng phục hồi thực sự của nền kinh tế. Việc nắm giữ vàng trong bối cảnh này được xem là một lựa chọn phòng thủ chiến lược, vì vàng không bị pha loãng bởi in tiền và giữ giá trị vượt thời gian.

Tâm lý thị trường và hành vi nhà đầu tư có ảnh hưởng tới giá vàng?

Trong bối cảnh thị trường biến động, không chỉ yếu tố kinh tế vĩ mô mà tâm lý và hành vi của nhà đầu tư cũng góp phần không nhỏ vào xu hướng tăng giá vàng. Những phản ứng cảm tính, cộng hưởng với dòng thông tin tiêu cực, thường tạo ra hiệu ứng dây chuyền trên thị trường.

• Sự lo ngại và hoảng loạn: Khi nền kinh tế xuất hiện các tín hiệu tiêu cực như suy thoái, lạm phát vượt kiểm soát hoặc khủng hoảng ngân hàng, tâm lý sợ thua lỗ bắt đầu lan rộng. Nhà đầu tư thường phản ứng bằng cách rút vốn khỏi các tài sản rủi ro như cổ phiếu và chuyển sang nắm giữ vàng. Sự dịch chuyển dòng tiền này góp phần đẩy giá vàng tăng nhanh trong thời gian ngắn.

• Đầu tư theo tâm lý đám đông: Một khi giá vàng bắt đầu tăng, hiện tượng “bỏ lỡ cơ hội” (FOMO) khiến nhiều nhà đầu tư mới nhảy vào thị trường. Dòng tiền bị chi phối bởi cảm xúc thay vì chiến lược đầu tư rõ ràng thường tạo ra hiệu ứng tăng giá liên tục, hình thành vòng xoáy đầu cơ. Tâm lý bầy đàn khiến thị trường vàng càng trở nên sôi động, dù chưa có sự thay đổi đáng kể về cung – cầu thực tế.
  

Các case study giải mã tại sao vàng tăng giá khi kinh tế bất ổn

Khủng hoảng tài chính năm 2008

Năm 2008, thế giới chứng kiến một trong những cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng nhất lịch sử hiện đại, với hàng loạt tổ chức tài chính lớn sụp đổ và thị trường chứng khoán lao dốc mạnh. Trong bối cảnh này, vàng nổi lên như một kênh đầu tư an toàn, thu hút dòng tiền rút khỏi các tài sản rủi ro.

Theo Hội đồng Vàng Thế giới, giá vàng đã tăng từ khoảng 850 USD/ounce vào đầu năm lên gần 1.100 USD/ounce vào cuối năm – tương đương mức tăng gần 30%. Điều này thể hiện rõ vai trò của vàng như một nơi trú ẩn tài chính, khi niềm tin vào hệ thống ngân hàng và đồng tiền truyền thống bị lung lay nghiêm trọng.

Đại dịch Covid-19

Khi đại dịch COVID-19 bùng phát toàn cầu vào năm 2020, nỗi lo về suy thoái, thất nghiệp và đứt gãy chuỗi cung ứng đã khiến nhà đầu tư hoảng loạn. Cùng lúc đó, các chính phủ lớn tung ra những gói kích thích tiền tệ quy mô chưa từng có, làm dấy lên lo ngại về lạm phát và mất giá đồng tiền.

Trong bối cảnh bất ổn cực độ, vàng một lần nữa chứng minh vai trò “tài sản phòng thủ” khi giá vượt mốc 2.000 USD/ounce vào tháng 8/2020 – mức cao nhất lịch sử thời điểm đó. Sự kiện này nhấn mạnh nhu cầu nắm giữ tài sản có giá trị thực trong thời điểm đồng tiền bị bơm mạnh và tương lai kinh tế còn nhiều bất định.

Sự kiện ngân hàng Silicon Valley Bank sụp đổ đầu năm 2023

Tháng 3 năm 2023, thị trường tài chính Mỹ rúng động khi Silicon Valley Bank – một trong những ngân hàng lớn trong lĩnh vực công nghệ – bất ngờ tuyên bố phá sản. Sự kiện này làm dấy lên lo ngại về sự lan rộng của rủi ro hệ thống trong ngành ngân hàng.

Chỉ trong vòng 3 tuần sau đó, giá vàng tăng gần 10%, thể hiện phản ứng nhanh chóng và rõ rệt của thị trường đối với biến cố tài chính. Dù không kéo dài như các cuộc khủng hoảng trước, sự kiện này một lần nữa khẳng định vai trò của vàng như một “kênh trú ẩn” phản xạ tức thời trước tin xấu.

Các nguồn tài liệu tham khảo:

1. Above-ground stock
2. Gold
3. Daily Gold Price History
4. 2021–2023 inflation surge
5. What drives the price of gold
6. After Covid-19, just how high will prices go in the 2020 gold rush
7. Gold keeps rising as SVB fallout spurs rush to the haven asset

Kết luận

Với vai trò là một tài sản trú ẩn an toàn, vàng luôn khẳng định vị thế đặc biệt trong danh mục đầu tư của nhà đầu tư khi thị trường bước vào giai đoạn bất ổn. Nhờ giá trị nội tại bền vững, sự tin cậy được xây dựng qua hàng thế kỷ và tâm lý phòng vệ rõ rệt từ thị trường, vàng không chỉ giúp bảo toàn tài sản mà còn mở ra cơ hội sinh lời trong những thời điểm khó lường.