Thuế gián thu là gì? Một số kiến thức cơ bản về thuế gián thu

Thuế gián thu là một trong hai loại thuế quan trọng giúp Nhà nước tạo ra ngân sách. Để hiểu rõ hơn về nó cũng như những kiến thức liên quan khác, bạn có thể tìm hiểu qua bài viết sau đây. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn các thông tin cần thiết để có thể hiểu được thuế gián thu là gì, cách phân biệt nó với thuế trực thu, cũng như một số ví dụ thực tế giúp bạn hình dung về thuế gián thu một cách khách quan nhất. Hãy đọc tiếp bạn nhé!

Thuế gián thu là gì?

Thuế gián thu do một thực thể trong chuỗi cung ứng (thường là nhà sản xuất hoặc nhà bán lẻ) thu và nộp cho Chính phủ. Hiểu một cách đơn giản, người chịu thuế là người tiêu dùng, nhưng người nộp thuế lại là nhà sản xuất hoặc nhà bán lẻ. Thuế gián thu được chuyển cho người tiêu dùng như một phần của giá mua hàng hóa hoặc dịch vụ. Người tiêu dùng cuối cùng phải trả thuế bằng cách trả nhiều tiền hơn cho giá trị thực của sản phẩm.

Một số loại thuế gián thu phổ biến ở Việt Nam gồm: thuế doanh thu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng (GTGT),…

Ví dụ: Khi mua hàng trong siêu thị, cửa hàng tiện lợi,… bạn sẽ nhận được hóa đơn. Cuối mỗi hóa đơn luôn có thông tin về thuế GTGT. Tùy từng sản phẩm sẽ có các mức thuế suất khác nhau (0%, 5%, 10%,…). Đây là một phần của thuế gián thu bạn phải trả khi bạn mua hàng hóa và dịch vụ.

Phân biệt thuế gián thu và thuế trực thu

Thuế gián thu có thể được định nghĩa là thuế đánh vào một cá nhân hoặc tổ chức nhưng lại do người sử dụng dịch vụ chi trả. Sau đó, cơ quan thu thuế sẽ đại diện người tiêu dùng nộp cho Chính phủ. Ngược lại, trong trường hợp thuế trực thu, người nộp thuế cũng chính là người mà Chính phủ đang tìm cách đánh thuế. 

Chẳng hạn, đối với thuế GTGT (thuế gián thu), rõ ràng người chịu thuế là người mua hàng hóa. Tuy nhiên, người nộp thuế trong trường hợp này lại là các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất. Họ đại diện cho người mua hàng hóa tiến hành thu thuế và nộp cho Chính phủ. Ngược lại, đối với thuế Thu nhập cá nhân (thuế trực thu), người chịu thuế và người nộp thuế đều chính là người có thu nhập đến ngưỡng phải đóng thuế. 

Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nhiên liệu, rượu và thuốc lá đều được coi là ví dụ của thuế gián thu. Ngược lại, thuế thu nhập là ví dụ rõ ràng nhất về thuế trực thu. Bởi lẽ người có thu nhập là người nộp thuế và cũng chính là người bị đánh thuế. 

Thuế gián thu dễ quản lý hơn thuế trực thu vì chúng được đưa vào giá bán chung của hàng hóa, dịch vụ của người sản xuất, kinh doanh. Người chịu thuế không phải nộp thuế trực tiếp nên hạn chế động cơ trốn thuế. Hầu hết các nước nghèo và kém phát triển thường xem thuế gián thu là nguồn thu nhập chính. Ở các nước phát triển, thuế trực thu lại là nguồn thu ngân sách chủ yếu.

Bản chất lũy thoái của thuế gián thu

Bản chất lũy thoái của thuế gián thu được thể hiện ở những khoản phí được áp dụng bình đẳng đối với người nộp thuế. Bất kể họ có thu nhập như thế nào, giàu hay nghèo, mọi người đều có nghĩa vụ đóng thuế cho Nhà nước. Tuy nhiên, nhiều người cảm thấy tính lũy thoái trên có thể gây ra gánh nặng cho những người có thu nhập thấp hơn do họ phải trả số thuế tương đương với những người có thu nhập cao hơn mình. 

Ví dụ: thuế nhập khẩu đối với một chiếc tivi từ Nhật Bản sẽ bằng nhau, bất kể thu nhập của người tiêu dùng cao hay thấp khi mua tivi. Khoản thu này hoàn toàn không liên quan gì đến thu nhập của một người. Những người kiếm được 5 triệu/tháng cũng phải trả cùng một số tiền thuế giống như người kiếm được 100 triệu/tháng. Rõ ràng, bản chất lũy thoái của thuế gián thu gây ra nhiều gánh nặng hơn đối với người nghèo so với thuế trực thu. 

Ngoài ra, cũng có những lo ngại rằng thuế gián thu có thể được sử dụng để thúc đẩy một chính sách cụ thể của chính phủ bằng cách đánh thuế một số ngành chứ không phải tất cả. Vì lý do này, một số nhà kinh tế cho rằng thuế gián thu dẫn đến sự kém hiệu quả của thị trường và làm thay đổi giá thị trường so với giá cân bằng của chúng.

Các loại thuế gián thu phổ biến

Ví dụ phổ biến nhất về thuế gián thu là thuế nhập khẩu. Người đi buôn hàng hóa phải nộp thuế tại thời điểm nhập khẩu hàng hóa đó. Nếu nhà nhập khẩu tiếp tục bán lại hàng hóa cho người tiêu dùng, thì trên thực tế, chi phí thuế quan đã được ẩn trong giá mà người tiêu dùng phải trả. Người tiêu dùng có thể không biết điều này, nhưng họ vẫn sẽ gián tiếp trả thuế nhập khẩu.

Về cơ bản, bất kỳ loại thuế hoặc phí nào do Chính phủ áp dụng ở cấp sản xuất đều là thuế gián thu. Trong những năm gần đây, nhiều quốc gia đã áp đặt mức phí phát thải carbon đối với các nhà sản xuất. Phần lớn đây là các loại thuế gián thu vì chi phí của chúng được chuyển cho người tiêu dùng.

Thuế bán hàng có thể thu trực tiếp hoặc gián tiếp. Nếu chúng chỉ được áp đặt đối với nguồn cung cuối cùng cho người tiêu dùng, chúng là thuế trực tiếp. Nếu chúng được áp dụng như thuế giá trị gia tăng (VAT) trong quá trình sản xuất thì chúng là thuế gián tiếp.

Lời kết

Trên đây là một số kiến thức cơ bản về thuế gián thu mà ai trong chúng ta cũng đều cần hiểu rõ. Bởi nó thực sự quan trọng và liên quan mật thiết đến tài chính cũng như trách nhiệm của chúng ta đối với quốc gia. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã trả lời được câu hỏi “Thuế gián thu là gì” cũng như phân biệt được nó với thuế trực thu. Hãy nhớ truy cập vào DNSE thường xuyên để thu nạp được nhiều kiến thức bổ ích trong tương lai bạn nhé.