Hối phiếu là gì? Những nội dung nào bắt buộc phải có trên hối phiếu?

Trong thực tiễn thương mại, không phải lúc nào người mua cũng có sẵn tiền để thanh toán tiền hàng hay chuẩn bị sẵn tiền mặt cho việc thanh toán trực tiếp. Nhằm giải quyết vấn đề này và góp phần phát triển thương mại, các công cụ thanh toán thay thế cho tiền mặt đã được tạo ra. Một trong số đó là Hối phiếu. Vậy Hối phiếu là gì? Câu trả lời sẽ có trong bài viết dưới đây.

Hối phiếu là gì?

Hối phiếu (Bill of exchange/Exchange/Draft) còn được gọi là Hối phiếu đòi nợ. Đúng như tên gọi, đây là một loại chứng chỉ có giá do người ký phát (chủ nợ) lập để yêu cầu người bị ký phát (con nợ) thanh toán không điều kiện một số tiền nhất định khi có yêu cầu hoặc vào một thời điểm xác định trong tương lai.

Nó là công cụ vay nợ ngắn hạn được dùng chủ yếu để tài trợ thương mại và đáp ứng nhu cầu về vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Giống như séc và kỳ phiếu, hối phiếu có thể được ký phát bởi cá nhân hoặc ngân hàng và có thể chuyển nhượng sau khi ký hậu (ký vào mặt sau hối phiếu).

Ví dụ: Một thương nhân tại Việt Nam nhập một lô hàng trị giá 5.000 USD từ một công ty xuất khẩu tại Hàn Quốc nhưng không có đủ tiền mặt để trả. Đại diện của công ty xuất khẩu sẽ phát hành một hối phiếu có trị giá 5.000 USD, thời hạn 3 tháng. Điều này tương đương với việc công ty Hàn Quốc tạm thời cho thương nhân nợ 5.000 USD. Thương nhân Việt Nam phải thanh toán toàn bộ trị giá của hối phiếu trong thời gian quy định (tức trong vòng 3 tháng) để được ngân hàng trao cho bộ chứng từ cần thiết để nhận hàng.

Các bên tham gia vào giao dịch bằng hối phiếu

Người ký phát (drawer): Người lập và ký phát hối phiếu, tức chủ nợ.

Người bị ký phát (drawee): Người có nghĩa vụ thanh toán số tiền ghi trên hối phiếu – con nợ.

Người thụ hưởng (beneficiary): Người có quyền được nhận thanh toán số tiền ghi trên hối phiếu. Tùy từng trường hợp, người thụ hưởng có thể là người mà bên ký phát chỉ định, người nhận chuyển nhượng hối phiếu hay người cầm giữ hối phiếu.

Người chấp nhận (Acceptor): Sau khi ký chấp nhận hối phiếu, người bị ký phát sẽ trở thành người chấp nhận hối phiếu. Đối với trường hợp hối phiếu trả ngay, người bị ký phát không cần ký chấp nhận hối phiếu.

Người chuyển nhượng (Endorser/Assignor): Người chuyển quyền được hưởng lợi hối phiếu của mình cho người khác bằng cách trao tay hay làm thủ tục ký hậu.

Người bảo lãnh (Avaliseur): Khi hối phiếu đến hạn nhưng không được người chấp nhận thanh toán thì trách nhiệm thanh toán cho người hưởng lợi sẽ được chuyển sang người bảo lãnh.

Đặc điểm của hối phiếu là gì?

Tính trừu tượng của hối phiếu (Tính độc lập của khoản nợ ghi trên hối phiếu)

Người ký phát không cần thiết phải nêu lý do lập hối phiếu. Tuy hợp đồng thương mại là cơ sở để lập và ký phát hối phiếu hay ký chấp nhận hối phiếu, nhưng khoản nợ trên hối phiếu hoàn toàn độc lập với hợp đồng mua bán cơ sở.

Do đó, khi chuyển nhượng hay thanh toán, những người liên quan đến hối phiếu chỉ cần quan tâm tới việc ký phát, ký hậu, chuyển giao, chấp nhận, bảo lãnh, truy đòi,… có tuân thủ về hình thức và nội dung theo quy định của pháp luật hay không, chứ không cần quan tâm đến hối phiếu được ký phát trên cơ sở nào.

Tuy nhiên, cũng vì vậy mà hai doanh nghiệp có thể thông đồng với nhau để ký phát hối phiếu khống (hối phiếu không dựa trên hợp đồng mua bán thực có cơ sở là hàng hóa hay ký phát số tiền vượt quá giá trị giao dịch thực tế). Loại hối phiếu này bị pháp luật nghiêm cấm ký phát.

Tính bắt buộc trả tiền

Pháp luật quy định rằng người bị ký phát có nghĩa vụ thanh toán tiền theo đúng nội dung của hối phiếu, không được viện lý do riêng hoặc chung nào để từ chối trả tiền trừ khi hối phiếu được lập trái với luật điều chỉnh của nó.

Tính lưu thông của hối phiếu

Hối phiếu có thể được sử dụng một hay nhiều lần trong thời hạn hiệu lực để:

• Thanh toán một khoản nợ bất kỳ.
• Chuyển nhượng cho người khác.
• Cầm cố, thế chấp để vay vốn tại Ngân hàng thương mại.
• Chiết khấu tại Ngân hàng thương mại và tái chiết khấu tại Ngân hàng Trung Ương.

Phân loại hối phiếu như thế nào?

Căn cứ vào thời hạn thanh toán

Hối phiếu trả ngay (At sight bill): Việc thanh toán phải được tiến hành ngay khi người bị ký phát nhìn thấy hối phiếu. Tuy vậy, trên thực tế, việc thanh toán thường được tiến hành trong vòng hai ngày làm việc sau khi hối phiếu được xuất trình.

Hối phiếu có kỳ hạn (Usance bill/Time bill): Người ký phát quy định một thời hạn thanh toán nhất định. Thông thường, đối với loại hối phiếu này, người thụ hưởng đều xuất trình hối phiếu để được người bị ký phát chấp nhận.

Căn cứ vào chứng từ kèm theo

Hối phiếu trơn (Clean Bill): Hối phiếu không kèm theo chứng từ thương mại.

Hối phiếu kèm chứng từ (Documentary Bill): Hối phiếu kèm theo chứng từ thương mại, bao gồm:

• Hối phiếu kèm chứng từ trả tiền ngay (D/P – Document against Payment)
• Hối phiếu kèm chứng từ có chấp nhận (D/A – Document against Acceptance)

Căn cứ vào tính chuyển nhượng

Hối phiếu đích danh (Nominal Bill): Chỉ có người được ghi tên cụ thể trên hối phiếu mới có quyền thụ hưởng.

Hối phiếu vô danh (Holder or Bearer Bill): Không ghi tên người thụ hưởng mà chỉ ghi chung chung “trả cho người cầm”, “trả cho…” hay “trả theo lệnh…”. Bất cứ người nào cầm giữ hối phiếu cũng có thể trở thành người thụ hưởng.

Hối phiếu chuyển nhượng theo lệnh (Order Bill): Hối phiếu được chuyển nhượng bằng thủ tục ký hậu. Trên hối phiếu có ghi “Pay to the Order of Mr.X” (Tên một người cụ thể).

Căn cứ vào người ký phát hối phiếu

Hối phiếu thương mại (Trade Bill): Hối phiếu được sử dụng trong quan hệ thương mại, do người xuất khẩu, người cho vay ký phát đòi tiền người nhập khẩu hoặc ngân hàng mở L/C (L/C là thư tín dụng được phát hành bởi ngân hàng khi có yêu cầu của người nhập khẩu. Theo đó, khi người xuất khẩu xuất trình được các chứng từ hợp lệ được quy định trong L/C trong khoảng thời gian cụ thể, ngân hàng sẽ thanh toán một số tiền nhất định cho bên xuất khẩu.)

Hối phiếu ngân hàng (Bank Draft): Hối phiếu do ngân hàng ký phát ra lệnh cho ngân hàng đại lý thanh toán một số tiền nhất định cho người hưởng lợi chỉ định trên hối phiếu.

Những nội dung bắt buộc của hối phiếu là gì?

Một chứng từ được xem là hối phiếu phải hội tụ đủ 8 yếu tố sau:

Kết luận

Với những thông tin trên, DNSE hy vọng bạn đã hiểu rõ Hối phiếu là gì và nắm chắc được những nội dung cần thiết phải có trên hối phiếu để tuân thủ đúng theo quy định pháp luật. Vì có tính trừu tượng nên hối phiếu rất dễ bị lạm dụng để tạo ra các hối phiếu khống nhằm mục đích lừa đảo. Chính vì vậy, hiện nay, luật các nước đều nghiêm cấm việc ký phát hối phiếu khống.

(Tài liệu tham khảo: Cẩm nang Thanh toán quốc tế và Tài trợ Ngoại thương – NXB Thống Kê)