Cung tiền là gì? Những yếu tố tác động đến cung tiền

Cung tiền tệ (Money Supply) đóng vai trò quan trọng đối với mọi quốc gia. Nó được ví như dòng máu lưu thông xuyên suốt trong nền kinh tế. Vậy cung tiền là gì? Chúng được đo lường như thế nào? Bài viết này của DNSE sẽ giúp bạn giải đáp các thắc mắc trên.

Cung tiền là gì?

Cung tiền tệ (Money Supply) là tổng lượng tiền trong lưu thông trong nền kinh tế.

Cung tiền bao gồm: tiền trong dân giữ, tiền trong hệ thống ngân hàng và tiền của cơ quan doanh nghiệp.

Cung tiền có các hình thức bao gồm: tiền mặt, tiền xu, tiền gửi ngân hàng, séc được phép lưu hành trên thị trường theo quy định Nhà nước.

Đo lường cung tiền

Để đo lường cung tiền, các nhà kinh tế học chia nó thành 3 khối. Mỗi khối tiền tệ được sắp xếp theo tính thanh khoản giảm dần như sau.

Khối tiền M0

M0 bao gồm toàn bộ tiền mặt và tiền xu được lưu thông trong quốc gia hoặc vùng lãnh thổ mà nó trực thuộc. M0 không bao gồm lượng tiền được gửi trong các hệ thống ngân hàng.

Khối tiền tệ M0 có thể dễ dàng thay đổi chỉ bằng cách gửi tiền hoặc rút tiền mặt khỏi ngân hàng. Do đó nó ít khi được sử dụng để tính toán cung tiền.

Khối tiền M1 (Khối tiền tệ thanh toán – Transactions money)

M1 bao gồm:

• Tiền mặt được lưu thông 
• Tiền gửi không kỳ hạn
• Tài khoản thanh toán 
• Séc

Nói cách khác, M1 bao gồm M0 và các khoản tiền không kỳ hạn và séc trong hệ thống ngân hàng. Đặc điểm chung của các loại hình trên là chúng có tính thanh khoản cao. Có thể sử dụng để thanh toán trực tiếp, và dễ dàng quy đổi thành tiền mặt.

Khối tiền M2 (Khối tiền tệ mở rộng – Broad money)

M2 bao gồm M1 cùng với các khoản tiền gửi có kỳ hạn tại ngân hàng, chứng chỉ tiền gửi và một số loại hình gần tiền mặt khác. 

M2 là khối tiền rộng và có tính thanh khoản kém hơn M0, M1. Bởi các khoản tiết kiệm thì người gửi chỉ được rút tiền khi tới hạn. Chứng chỉ tiền gửi cũng cần được chiết khấu để chuyển đổi sang tiền mặt.  

Ngoài ra còn có các cách đo lường rộng hơn, như M3 bao gồm M2 và một số trái phiếu kỳ hạn ngắn. Một số nước còn sử dụng cả M4 và nhiều hơn thế. Mặc dù vậy, hai chỉ số dùng để đo lường cung tiền của một quốc gia hay được sử dụng nhất là M1 và M2.

Những yếu tố ảnh hưởng đến cung tiền

Cung tiền được kiểm soát bởi Ngân hàng Trung ương dựa vào 3 công cụ chủ yếu. Chúng còn được gọi là 3 công cụ của chính sách tiền tệ.

Tỷ lệ dự trữ bắt buộc

Ngân hàng trung ương luôn yêu cầu ngân hàng thương mại giữ một phần tiền mặt dự trữ trong két. Số còn lại ngân hàng thương mại có thể đem cho vay, đầu tư sinh lợi. Tỷ lệ tiền dự trữ so với tổng tiền gửi gọi là tỷ lệ dự trữ bắt buộc.

Cung tiền chịu tác động bởi tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Khi tỷ lệ này tăng, ngân hàng thương mại sẽ có ít tiền hơn để cho vay hoặc đầu tư. Cung tiền của nền kinh tế giảm. 

Ví dụ: 

Ngân hàng thương mại X có tổng tiền gửi là 1000 tỷ đồng, tỷ lệ dự trữ bắt buộc là 10%. Ngân hàng X chỉ được cho vay tối đa 900 tỷ đồng và phải dự trữ 100 tỷ tiền mặt. 

Nếu Ngân hàng trung ương tăng tỷ lệ dữ trữ bắt buộc lên 15%, lượng tiền dự trữ lúc này là 1000 x 15% = 150 tỷ. Vậy ngân hàng X chỉ được cho vay tối đa 850 tỷ đồng. Cung tiền bị thu hẹp.

Nghiệp vụ thị trường mở

Đây là việc Ngân hàng trung ương sẽ mua/bán các chứng khoán trên thị trường mở. Điều này ảnh hưởng đến lượng tiền mặt của các ngân hàng thương mại. Từ đó làm tăng hoặc giảm cung tiền.

Ví dụ: 

Ngân hàng trung ương mua 1000 tỷ đồng trái phiếu chính phủ trên thị trường. Đồng nghĩa với việc ngân hàng thương mại mất đi lượng chứng khoán trị giá 1000 tỷ. Đổi lại, ngân hàng thương mại có thêm 100 tỷ tiền mặt. Số tiền đó được đưa vào lưu thông trên thị trường, làm tăng cung tiền. 

Xem thêm: Nghiệp vụ thị trường mở là gì? Đặc điểm, vai trò của nghiệp vụ thị trường mở

Lãi suất chiết khấu

Lãi suất chiết khấu là lãi suất mà Ngân hàng trung ương cho các ngân hàng thương mại vay. Khi lãi suất này cao, các ngân hàng thương mại e ngại việc vay từ Ngân hàng trung ương. Họ sẽ tự nguyện dự trữ nhiều tiền mặt hơn. Điều đó khiến lượng tiền lưu hành trên thị trường giảm.

Tác động của cung tiền đối với nền kinh tế

Cung tiền có tác động tới mọi mặt của nền kinh tế quốc dân. Khi cung tiền tăng lên sẽ giúp giảm lãi suất trên thị trường.

Do vậy, khuyến khích cho vay cá nhân và tổ chức, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mở rộng phát triển kinh doanh. Từ đó, nhu cầu tiêu dùng tăng và kinh tế cũng tăng. Tuy nhiên, nếu không kiểm soát tốt, khiến tổng cầu tăng vượt có thể dẫn đến lạm phát và gây ảnh hưởng tiêu cực cho nền kinh tế. 

Cung tiền có tác động đến thị trường chứng khoán không?

Cung tiền gây ra tác động lớn đến thị trường chứng khoán (TTCK) nói riêng và thị trường tài chính nói chung. 

Một vài trường hợp mà cung tiền có thể tác động đến TTCK như:

• Tạo lập sự biến động thị trường: Khi cung tiền tăng sẽ kéo theo lạm phát và sự tăng giá cả, điều này gây ra sự mất ổn định trong TTCK. Ngược lại, khi cung tiền giảm có thẻ làm giảm áp lực của lạm phát và giảm rủi ro biến động của TTCK.
• Tác động đến lãi suất: Cung tiền có thể ảnh hưởng trực tiếp đến lãi suất vay. Khi cung tiền tăng, lãi suất có thể giảm xuống để khuyến khích vay đầu tư. Lãi suất thấp thường kéo theo lãi suất gửi tiết kiệm thấp và việc gửi tiết kiệm sẽ kém hấp dẫn hơn so với việc đầu tư chứng khoán.
• Thúc đẩy hoạt động đầu tư: Khi có một lượng tiền mặt lớn có thể tạo điều kiện cho việc đầu tư vào các dự án và công ty mới, tăng cường việc mua bán trên TTCk
• Tăng cường áp lực lên cơ quan quản lý: Cung tiền thay đổi có thể tạo áp lực để các cơ quan tài chính thực hiện chính sách tài chính hoặc biện pháp tiền tệ nhằm ổn định TTCK và thị trường tài chính.

Do đó, cung tiền là một yếu tố quan trọng và được theo dõi thường xuyên nhằm mục đích đánh giá và dự báo biến động trên TTCK.

Nguồn cung tiền tệ có ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế của một quốc gia. Vì vậy hiểu được sự tác động của cung tiền giúp nhà đầu tư nắm bắt tình hình thị trường chuẩn xác hơn.