“Con đẻ” của tập đoàn tư nhân hùng mạnh

VinSpeed là một doanh nghiệp thuộc hệ sinh thái của Tập đoàn Vingroup - một trong những tập đoàn tư nhân lớn nhất Việt Nam, sở hữu hệ sinh thái đa ngành trải dài trên nhiều lĩnh vực như bất động sản, xe điện, du lịch - nghỉ dưỡng, y tế... Gần đây, tập đoàn tiếp tục mở rộng sang các lĩnh vực mới như năng lượng tái tạo, robot và đường sắt cao tốc.

Năm 2024, Vingroup ghi nhận doanh thu thuần đạt 189.068 tỷ đồng và lợi nhuận sau thuế 5.276 tỷ đồng. Tại ngày 31/3/2025, tổng tài sản Vingroup đạt 823.270 tỷ đồng.

Trên thị trường chứng khoán, hệ sinh thái Vingroup có 6 công ty niêm yết gồm: Vingroup (HoSE: VIC), Vinhomes (HoSE: VHM), Vinpearl (HoSE: VPL), Vincom Retail (HoSE: VRE), CTCP Trung tâm Hội chợ Triển lãm Việt Nam (UPCoM: VEF) và CTCP Sách Việt Nam (UPCoM: VNB).

Ngoài ra, VinFast - một công ty thành viên của Vingroup hiện đang niêm yết trên sàn Nasdaq (Mỹ) cũng có vốn hóa khoảng hơn 8,4 tỷ USD (tương đương 217.741 tỷ đồng).

Đối với VinSpeed, đơn vị đăng ký đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam, có vốn điều lệ 6.000 tỷ đồng. Ông Phạm Nhật Vượng - Chủ tịch Tập đoàn Vingroup, người giàu nhất Việt Nam theo xếp hạng của Forbes - là cổ đông lớn nhất của VinSpeed.

Điều đặc biệt trong cơ cấu góp vốn tại VinSpeed có sự xuất hiện của cả ba tầng: cá nhân tỷ phú Phạm Nhật Vượng, gia đình ông và các pháp nhân trong hệ sinh thái Vingroup. Cụ thể, ông Vượng góp tới 3.060 tỷ đồng, chiếm 51% cổ phần. Hai người con trai của ông, mỗi người góp 30 tỷ đồng, chiếm 0,5% cổ phần. Em vợ ông Vượng là bà Phạm Thúy Hằng góp 3%.

Trong khi đó, Tập đoàn Vingroup góp 600 tỷ đồng (10%), còn CTCP Tập đoàn Đầu tư Việt Nam, một pháp nhân có liên hệ mật thiết với Vingroup, nắm 35% cổ phần còn lại.

Việc thành lập VinSpeed đã thể hiện cam kết của ông Vượng trong việc đầu tư vào các dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia. Với 51% cổ phần, ông Vượng giữ vai trò tuyệt đối trong mọi quyết định chiến lược.

Đánh giá về VinSpeed, TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng, tuy là một cái tên mới nhưng đứng sau VinSpeed là tỷ phú Phạm Nhật Vượng với hệ sinh thái đa ngành lớn, vì thế có thể nói VinSpeed cũng được bảo chứng bởi Vingroup.

Vị chuyên gia cũng đặc biệt nhấn mạnh năng lực triển khai của các doanh nghiệp do ông Phạm Nhật Vượng điều hành đã được chứng minh qua hàng loạt dự án hạ tầng lớn - từ nhà máy ô tô VinFast xây trong 21 tháng đến tuyến vành đai 2 vượt tiến độ, hay trung tâm hội chợ triển lãm quy mô quốc gia thi công chỉ 10 tháng…

“ Trước khi có VinFast, ít người tin rằng người Việt có thể làm ô tô, nhưng giờ họ đã là hãng xe bán chạy nhất thị trường với tỷ lệ nội địa hóa hiện tại gần 70%. Tôi tin VinSpeed cũng mang “mã gen kỳ tích” đó ”, TS. Lê Xuân Nghĩa dẫn chứng.

Còn theo ông Nguyễn Quang Huy - CEO Khoa Tài chính - ngân hàng (Đại học Nguyễn Trãi), việc một doanh nghiệp tư nhân như VinSpeed muốn tham gia làm đường sắt cao tốc Bắc - Nam là theo đúng chủ trương khuyến khích doanh nghiệp tư nhân mạnh dạn tham gia các lĩnh vực mang tính dẫn dắt.

Ngoài ra, việc kết hợp hài hòa các tập đoàn kinh tế tư nhân có uy tín và tiềm lực, thiết kế hệ sinh thái đầu tư hợp tác vươn tầm quốc tế cũng cần phối hợp nhiều thành phần để nâng cao năng lực triển khai và bổ trợ cho nhau vì lợi ích quốc gia và dân tộc.

" Đề xuất của VinSpeed thể hiện tinh thần chủ động tham gia những công trình mang tính biểu tượng quốc gia của doanh nghiệp trong nước - một tín hiệu tích cực về tiềm lực và khát vọng phát triển ", ông Huy nhấn mạnh.

Phương án tài chính làm “siêu dự án”

Dự án đường sắt cao tốc Bắc Nam có vốn đầu tư khoảng 1.562 nghìn tỷ đồng (tương đương khoảng 61,35 tỷ USD), không bao gồm chi phí bồi thường, hỗ trợ di dời, tái định cư để giải phóng mặt bằng.

Trong đó, VinSpeed đề xuất chịu trách nhiệm thu xếp 20% tổng vốn đầu tư của dự án, tương đương 312,33 nghìn tỷ đồng (khoảng 12,27 tỷ USD).

80% số còn lại (không bao gồm chi phí bồi thường, hỗ trợ di dời, tái định cư để giải phóng mặt bằng), VinSpeed đề xuất vay vốn Nhà nước không tính lãi suất trong vòng 35 năm kể từ ngày giải ngân.

Nói rõ hơn về phương án này, bà Đào Thụy Vân - Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Đường sắt cao tốc VinSpeed cho biết, theo đề xuất của VinSpeed, Nhà nước chỉ cho vay chứ không phải bỏ vốn đầu tư.

Phương án đã được duyệt tháng 11/2024 cho thấy Nhà nước đầu tư 61,35 tỷ USD, không bao gồm chi phí bồi thường, hỗ trợ di dời, tái định cư để giải phóng mặt bằng, với thời gian hoàn vốn theo các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực này tính toán, có thể lên đến 70 năm.

Còn phương án của VinSpeed là Nhà nước cho VinSpeed vay 80%, tương đương 1.249,6 nghìn tỷ đồng (khoảng 49,08 tỷ USD) trong 35 năm không tính lãi, 20% còn lại tương đương khoảng 312.330 tỷ đồng, khoảng 12,27 tỷ USD, VinSpeed sẽ chủ động đi vay và chịu lãi.

Như vậy, VinSpeed chủ động “gánh” cho Nhà nước 20% tổng vốn phải đầu tư và chịu lãi hoàn toàn cho số đó, đồng thời sẽ hoàn trả Nhà nước toàn bộ vốn vay sau 35 năm. Về cơ bản, Nhà nước không phải bỏ vốn cho dự án này.

Về thời gian hoàn vốn, theo tìm hiểu của VinSpeed, 98% tuyến đường sắt cao tốc trên thế giới lỗ, chỉ 2% là có lãi. Đặc biệt, theo các chuyên gia, cứ sau khoảng 30 năm vận hành sẽ phải tái đầu tư hàng chục tỷ USD để bảo trì, nâng cấp. Nếu giao cho VinSpeed, ngân sách nhà nước sẽ không phải chịu những áp lực tài chính này.

Đánh giá về phương án tài chính này, PGS.TS Hoàng Văn Cường, nguyên Phó Hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế Quốc dân nhận xét: Lẽ ra Nhà nước phải bỏ toàn bộ ngân sách đầu tư và chưa nghĩ đến khi nào thu hồi vốn thì bây giờ nhà đầu tư tư nhân vay tạm thời số tiền đó, sau đó trả lại.

“ Xét về mặt tài chính ngân sách, phương án này có lợi hơn cho ngân sách. Đây là sự hỗ trợ của nhà nước cho doanh nghiệp tư nhân để họ làm thay phần việc của nhà nước phải làm ”, ông Cường nói.

Cũng theo ông Cường, chúng ta cần khuyến khích, thúc đẩy kinh tế tư nhân để chung tay cùng Nhà nước đảm nhận chương trình, mục tiêu phát triển, chứ không thể cứ dùng đầu tư công mãi được.

Tuy nhiên, ông Cường lưu ý, đường sắt cao tốc Bắc - Nam là hạ tầng quan trọng nên dù là đầu tư tư nhân thì vẫn phải tuân thủ yêu cầu của Nhà nước. Nhà đầu tư tư nhân phải dựa trên nguyên tắc nội địa hóa, phát triển công nghiệp đường sắt. Khi đầu tư xong, việc khai thác vận hành cũng cần tuân thủ định hướng, nguyên tắc của Nhà nước, như tuyến đường sắt giải quyết nút thắt về logistics thì phải tuân thủ, không thể đầu tư xong mà hiệu quả không cao nên không vận hành nữa.

Theo các chuyên gia, phương án tài chính mà VinSpeed đề xuất là giải pháp dung hòa giữa lợi ích Nhà nước và động lực doanh nghiệp. PGS.TS Trần Đình Thiên cho rằng: “ Không thể đòi hỏi doanh nghiệp tư nhân làm tất cả, nhưng lại không có cơ chế san sẻ rủi ro hợp lý ”, ông nói thêm.

" Giao cho tư nhân cùng các cơ chế đặc thù, bao gồm cả khoản vay ưu đãi, nếu đi kèm cơ chế kiểm soát minh bạch và ràng buộc tiến độ…là điều cần thiết để thúc đẩy một bước phát triển chiến lược cho cả hạ tầng và công nghiệp Việt Nam ", ông Thiên nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, nêu quan điểm khoản vay lãi suất 0% không phải là ưu đãi, hay để "cứu" doanh nghiệp, mà là để triển khai một công trình hạ tầng mà lẽ ra Nhà nước phải đầu tư toàn phần.

" Việc huy động khu vực tư nhân vào cuộc, kể cả khi cần ưu đãi, là để chia sẻ gánh nặng đầu tư, đẩy nhanh tiến độ và tăng hiệu quả quản trị" , ông Đức nói.

Cũng theo ông, đây không đơn thuần là một công trình giao thông, mà là động lực phát triển toàn diện kinh tế - xã hội. Những lợi ích lan tỏa đó, Nhà nước hoàn toàn có thể tính đến như một phần đóng góp gián tiếp vào tổng đầu tư.