Thực chất, đối với mặt hàng đồ uống có cồn truyền thống, dù có nhiều chương trình giảm giá, khuyến mại nhưng sức mua bia dịp Tết năm nay ở các kênh truyền thống như siêu thị hay tạp hoá đều yếu hơn các năm trước.

Hết thời “béo bở” nhờ kinh doanh truyền thống

Như Vnbusiness đã đưa tin, sau khi Nghị định 100/2019 “Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt” (trong đó đề cập đến nội dung xử phạt nặng người tham gia giao thông có sử dụng bia rượu) của Chính phủ chính thức có hiệu lực, nhiều doanh nghiệp ngành bia ghi nhận kết quả giảm sâu cả về doanh thu và lợi nhuận so với cùng kỳ.

Tình hình này không phải ngoại lệ ngay cả với những “ông lớn” như Tổng công ty Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco, SAB), CTCP Rượu và Nước giải khát Hà Nội (Halico, HNR), CTCP Bia Sài Gòn - Hà Nội (BSH),...

Đồ uống không cồn, ít cồn đang dần thay thế bia, rượu trên các kệ hàng siêu thị.

Theo ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA), ngành đồ uống có cồn đã trải qua một thời gian dài chịu tác động của đại dịch Covid-19 cũng như chịu thêm tác động từ các chính sách quản lý chuyên ngành và Nghị định 100/2019/NĐ-CP. Ngoài ra, việc đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu cũng khiến giá nguyên liệu ngành đồ uống tăng phi mã. Hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp trong ngành bị thiệt hại nặng nề, thị trường tiêu thụ giảm 20 - 30%, doanh thu ngành đồ uống nói chung giảm tới 16% so với năm 2019.

Sắp tới, nếu Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi, trong đó, có nội dung thay đổi phương pháp tính và điều chỉnh thuế suất với rượu và bia, được triển khai, VBA nhận định tình hình của các doanh nghiệp trong ngành sẽ càng khó khăn hơn.

Đó là chưa kể dưới xu hướng thắt chặt chi tiêu, sức mua cũng như sức cầu của người dân sẽ ngày một hạn chế với những mặt hàng không thiết yếu, mà điển hình là đồ uống không tốt cho sức khỏe như bia, rượu.

Chính vì vậy, không chỉ ở Việt Nam, trên thế giới, nhiều dự báo cũng cho thấy danh mục sản phẩm đồ uống không có cồn sẽ tăng 25% trong giai đoạn 2022 - 2026 khi các hãng rượu bia buộc phải chuyển hướng kinh doanh.

Thậm chí, Tập đoàn kinh doanh bia lớn nhất thế giới là Anheuser Busch InBev còn dự báo mảng kinh doanh bia không có cồn sẽ chiếm đến 1/5 tổng doanh số vào năm 2025. Sau khi tổng giá trị thị trường của ngành đồ uống không cồn vượt 11 tỷ USD vào năm 2022, ngày càng nhiều hãng bán bia rượu như Anheuser quyết định chuyển đổi định hướng kinh doanh cho phù hợp với thị trường.

Giờ đây, đồ uống không cồn hoặc ít cồn hiện đang tràn ngập kệ hàng trên khắp thế giới. Điều này cũng phần nào minh chứng rằng người tiêu dùng đang thay đổi nhu cầu và hành vi. Do đó ngành đồ uống có cồn buộc phải tập trung vào chiến lược phát triển sản phẩm mới hoặc tìm kiếm một thị trường “hợp thời” nếu không muốn bị loại khỏi đường đua đầy sự cạnh tranh này.

Nỗ lực tìm hướng đi mới trên chợ mạng

Tuy vậy, theo nhận định của Sabeco, thực tế vẫn chưa có sự thay đổi đáng kể trong hành vi tiêu dùng thức uống có cồn của người tiêu dùng Việt Nam. Theo đó, doanh nghiệp này dự kiến sẽ có sự chuyển dịch mạnh kênh tiêu dùng từ kênh tiêu dùng tại chỗ sang kênh mua về.

Tình hình kinh doanh mặt hàng bia, rượu trên các gian hàng chính hãng trên kênh thương mại điện tử liên tục gặt hái nhiều con số đáng kể.

Theo đó, tháng 11 năm 2023, doanh nghiệp này mới bắt đầu cung cấp sản phẩm trên các nền tảng thương mại điện tử, song, nhờ sự kết hợp giữa chiến lược khuyến mãi dồn dập và thương hiệu mạnh, thị phần trên thương mại điện tử của nhãn Saigon Lager đã tăng 4.6 điểm chỉ trong tháng 12/2023. Nhờ vậy, Sabeco lọt vào top 5 nhãn hàng bia bán chạy nhất trên thương mại điện tử năm 2023 và dòng Saigon Lager cũng lọt top 6 sản phẩm đồ uống có cồn bán chạy nhất. Với những thành tích bước đầu, hãng cũng kỳ vọng sẽ đạt được doanh số bán hàng cao hơn qua kênh này trong năm 2024.

Theo Báo cáo “Chinh phục kênh E-commerce: Ngành hàng Đồ uống có cồn” do công ty phân tích dữ liệu YouNet ECI thực hiện, giữa những khó khăn chung về tâm lý thị trường, doanh thu nhóm ngành hàng đồ uống có cồn trên các sàn thương mại điện tử (TMĐT) vẫn tăng trưởng 12% trong 6 tháng cuối năm 2023 so với 6 tháng trước (mặc dù 6 tháng đầu năm 2023 có Tết Nguyên đán mới là cao điểm của ngành hàng). Trong đó, riêng các doanh nghiệp bia kinh doanh trên các sàn đạt tổng doanh thu 351 tỷ đồng trong năm 2023.

Đáng chú ý, nếu chỉ tính riêng sàn Shopee, tốc độ tăng trưởng của ngành hàng bia lên đến 154%, cụ thể từ vỏn vẹn 34,9 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm, vọt lên 88,7 tỷ đồng trong 6 tháng cuối năm 2023.

Theo ông Nguyễn Phương Lâm, Trưởng bộ phận Phân tích thị trường thương mại điện tử của công ty YouNet ECI, một trong những lý do góp phần tạo ra sự tăng trưởng ấn tượng này chính là nỗ lực tìm ra kênh tăng trưởng bù số cho kênh truyền thống của nhiều nhãn hàng bia mùa cuối năm. Theo đó, các nhãn hàng này đã đẩy mạnh hơn hoạt động quảng bá, khuyến mãi trên các sàn thương mại điện tử, đặc biệt là trên Shopee Mall. Điển hình chính là thành tích nêu trên của Sabeco dù mới chỉ lập gian hàng trên thương mại điện tử vào thời điểm cuối năm 2023.

“Người tiêu dùng ngày nay quan tâm đến nguồn gốc sản phẩm khi mua sắm. Họ muốn mua từ các shop chính hãng vì nỗi lo hàng giả hoặc hàng quá hạn. Đây là tín hiệu cho các nhãn hàng đẩy mạnh shop chính hãng ở trên sàn thương mại điện tử vì dữ liệu cho thấy người tiêu dùng đang rất tin tưởng lựa chọn mua sắm từ các kênh này”, ông Lâm lý giải.

Cùng với đó, các chương trình khuyến mãi lớn của sàn, của nhãn hàng trên sàn cũng đang tạo lực hấp dẫn cho người tiêu dùng. Dữ liệu của YouNet ECI cho thấy trung bình trong các tuần có sự kiện Siêu Sale trên các sàn (ngày 10/10, 11/11, 12/12,…) ngành hàng bia thu về 8,1 tỷ đồng/tuần - cao hơn 35% so với các tuần bình thường, không có sự kiện. Bởi, trong thời kỳ “thắt lưng buộc bụng” như hiện nay, các sự kiện Siêu Sale trên các sàn thương mại điện tử vẫn giữ vững sức hút kích cầu vô cùng hiệu quả đối với người tiêu dùng.

Không chỉ vậy, sự quen thuộc của đối tượng khách hàng Gen Z, Gen Y với thương mại điện tử cũng ảnh hưởng rất nhiều đến doanh thu ngành hàng này. Cụ thể, nếu nhìn vào những dòng sản phẩm bia bán chạy nhất ở trên các sàn thương mại điện tử, sẽ thấy có sự xuất hiện trong top của Tiger Crystal, Heineken Silver hoặc là Chill Cocktail, những dòng sản phẩm nhắm đến nhóm khách hàng Millennial hoặc Gen Z.

“Đối với những nhóm đối tượng này thì nhanh chóng và tiện lợi sẽ là những nhu cầu thiết yếu. Đặc trưng của thương mại điện tử là có thể đáp ứng được những nhu cầu này với những dịch vụ thanh toán không tiền mặt và giao hàng nhanh”, đại diện YouNet ECI cho biết thêm.

Tuy vậy, đặc điểm phổ biến của Gen Z là khó trung thành với một nhãn hàng cố định, mà có xu hướng chuyển đổi thường xuyên và liên tục. Theo dữ liệu của YouNet ECI, có đến hơn 500 nhãn hàng bia rượu các loại đang được đăng bán ở trên các sàn E-com, trong khi trung bình một siêu thị truyền thống chỉ có khoảng 60 nhãn hàng. Điều này cũng đồng nghĩa với việc danh mục sản phẩm ở trên các sàn thương mại điện tử đa dạng hơn rất nhiều để đáp ứng nhu cầu chuyển đổi liên tục của người dùng.

Với bức tranh tương đối khả quan về tình hình doanh thu cuối năm 2023, ngành hàng bia, rượu cũng có cơ sở để đặt kỳ vọng vào việc chuyển đổi kinh doanh từ kênh truyền thống sang kênh thương mại điện tử. Song, về dài hạn, tập trung chuyển đổi sản xuất theo nhu cầu thị trường vẫn là yêu cầu tất yếu để các nhãn hàng trụ lại cuộc chơi.

Bùi Ly