Tại phiên 3 của Vietnam Investment Forum 2025: Mid-Year Update với chủ đề "Tài sản mã hóa & Blockchain: Cửa ngỏ mới cho nhà đầu tư - Hướng tới thị trường chuyên nghiệp và minh bạch", nhiều chuyên gia cùng đồng tình rằng sandbox không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà còn là phép thử về tầm nhìn chính sách và năng lực quản trị rủi ro của toàn bộ hệ sinh thái tài chính số.

Không gian thử nghiệm nhưng không thả nổi

Theo ông Tô Trần Hòa, Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, sandbox là cách tiếp cận phù hợp để quản lý những mô hình đổi mới sáng tạo như tài sản mã hóa – vốn chưa thể điều chỉnh ngay bằng khung pháp lý hiện hành. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh đây không phải là “vùng trống pháp lý”.

Sandbox cần được xây dựng với các tiêu chí kiểm soát cụ thể, từ phạm vi sản phẩm được thử nghiệm, thời gian hoạt động đến yêu cầu công bố thông tin và quy trình đánh giá định kỳ. Một số sản phẩm như token hóa cổ phần, trái phiếu có thể được đưa vào thử nghiệm sớm, giúp cơ quan quản lý hiểu rõ đặc thù vận hành trước khi nhân rộng.

Không chỉ dừng ở quản lý, cơ chế thử nghiệm còn là bước đệm để kết nối các chủ thể thị trường. Theo bà Đoàn Mai Hạnh, Giám đốc cao cấp Kinh doanh và Tự doanh Thị trường Tài chính của TCBS, sandbox cần tạo ra khuôn khổ đồng bộ, nơi các tổ chức phát hành, nhà đầu tư và sàn giao dịch đều có cơ chế minh bạch để truy xuất dữ liệu và xác minh rủi ro.

Bà cảnh báo rằng nếu thiếu kiểm soát, sandbox dễ biến thành mảnh đất cho hoạt động đầu cơ và thao túng. “Không thể để nhà đầu tư nhỏ lẻ bước vào thử nghiệm như một trò chơi ‘may rủi’. Sandbox cần thiết kế cơ chế sàng lọc người tham gia, ưu tiên nhà đầu tư chuyên nghiệp như cách đang áp dụng với chứng khoán phái sinh,” bà nói.

Thiếu định danh tài sản: Nút thắt lớn nhất

Một điểm nghẽn lớn đối với triển khai sandbox là thiếu định danh pháp lý cho tài sản mã hóa. Theo ông Phan Vũ Tuấn, Trưởng Văn phòng Luật sư Phan Law Vietnam, nếu không xác định rõ tài sản số là gì – hàng hóa, chứng khoán hay quyền tài sản – thì mọi thử nghiệm chỉ mang tính kỹ thuật, không đủ cơ sở pháp lý để xử lý tranh chấp, thu thuế hay bảo vệ nhà đầu tư.

Ông cho rằng cần sớm bổ sung tài sản số như một loại “quyền tài sản” trong Bộ luật Dân sự, nhằm tạo khung pháp lý nền tảng. Việc này không chỉ giúp sandbox hoạt động đúng luật, mà còn là tiền đề để sau này xây dựng hệ sinh thái sản phẩm tài chính mới như thế chấp, chuyển nhượng hay thừa kế tài sản mã hóa.

“Không thể kỳ vọng cơ chế thử nghiệm hoạt động hiệu quả khi nền tảng pháp luật còn mơ hồ. Nếu thiếu định danh, mọi giao dịch trên sàn thí điểm đều đối mặt rủi ro pháp lý,” ông Tuấn nhận định.

Cấu trúc thị trường là điều kiện tiên quyết

Để mô hình sàn giao dịch tài sản số được thử nghiệm hiệu quả, việc thiết lập cấu trúc thị trường minh bạch là yêu cầu bắt buộc.

Theo ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA), hiện thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam tồn tại nhưng thiếu chuẩn hóa. Việc phát hành, giao dịch, xác thực và lưu ký tài sản vẫn chưa có quy định đồng bộ, dẫn đến rủi ro lớn cho nhà đầu tư.

Ông đề xuất các tiêu chuẩn bắt buộc cho mô hình thử nghiệm như: đơn vị phát hành phải công khai whitepaper, hợp đồng thông minh cần được kiểm toán độc lập, tài sản phải được xác thực nguồn gốc, và luồng tiền phải được lưu vết. “Không có cấu trúc rõ ràng, sandbox sẽ trở thành cái cớ cho hoạt động ngoài vùng kiểm soát,” ông Trung cảnh báo.

Ông cũng nhấn mạnh rằng sandbox không chỉ là để cho doanh nghiệp thử nghiệm, mà còn là cơ hội để cơ quan quản lý thử nghiệm chính sách, đồng thời đo lường phản ứng thị trường một cách có kiểm soát.

Doanh nghiệp kỳ vọng minh bạch và ổn định chính sách

Từ phía doanh nghiệp công nghệ, ông Mai Huy Tuần, Tổng Giám đốc CTCP Công nghệ số SSI (SSI Digital – SSID), cho rằng sandbox là kỳ vọng lớn của khối fintech, nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao về độ minh bạch và sự ổn định của chính sách.

Ông chia sẻ rằng để xây dựng một sàn giao dịch tài sản số, doanh nghiệp phải đầu tư đáng kể vào hệ thống dữ liệu, bảo mật, nhận diện người dùng và giám sát nội bộ. Nếu khung thử nghiệm liên tục thay đổi hoặc không rõ ràng, rất khó để doanh nghiệp triển khai dài hạn.

“Sandbox chỉ hiệu quả nếu có tiêu chí rõ ràng, phạm vi cụ thể và cam kết nhất quán từ cơ quan quản lý. Chúng tôi không muốn thử nghiệm trong một sân chơi luôn thay luật giữa chừng,” ông Tuần nói.

Ông cũng đề xuất nên ưu tiên những sản phẩm có bản chất tài sản rõ ràng và gắn với nhu cầu thực tiễn, ví dụ tài sản số đại diện cho quyền sở hữu cổ phần doanh nghiệp hoặc các sản phẩm đầu tư dựa trên công nghệ chuỗi khối.

Hướng đi cần thiết, nhưng không dễ dãi

Tổng hợp các ý kiến tại phiên thảo luận cho thấy, sandbox là hướng đi phù hợp để Việt Nam từng bước tiếp cận lĩnh vực tài sản số trong bối cảnh quốc tế đang có nhiều đổi mới mạnh mẽ. Tuy nhiên, đây không thể là mô hình “dễ dãi” chỉ để mở cửa cho thử nghiệm mà không kiểm soát hệ quả.

Sandbox cần được thiết kế với tư duy chủ động: cho phép đổi mới nhưng có vùng giới hạn; khuyến khích sáng tạo nhưng ràng buộc trách nhiệm. Nó không chỉ là chỗ cho doanh nghiệp “thử và sai”, mà còn là cơ chế để Nhà nước theo sát, ghi nhận dữ liệu, và ra quyết định chính sách dựa trên thực tiễn.

Nếu triển khai đúng hướng, sandbox sẽ là bàn đạp giúp Việt Nam hình thành hệ sinh thái tài chính số minh bạch, hấp dẫn và an toàn hơn trong tương lai gần.