Bản đồ xuất khẩu vật liệu xây dựng đã ghi danh điểm đến tại hơn 140 quốc gia và vùng lãnh thổ và vẫn tiếp tục được mở rộng.

Tuy nhiên, để giúp doanh nghiệp trong nước vững tin và yên tâm đầu tư, sản xuất ra nhiều sản phẩm chất lượng cao, phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng vẫn cần “trợ lực” pháp lý quan trọng nhằm loại bỏ sự cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường vật liệu xây dựng.

Bởi trên thực tế, sản phẩm có thể “mang chuông đi đánh xứ người” xong lại gặp khó ngay trên chính sân chơi nội địa do ranh giới chất lượng hàng hóa còn bị “lẫn lộn.”

Theo ông Lê Trung Thành - Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, môi trường và vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng), khoảng 1-2 năm trở lại đây, Bộ Xây dựng nhận được rất nhiều ý kiến phản ánh từ các hội nghề nghiệp như Hiệp hội Gốm sứ Xây dựng Việt Nam, Hiệp hội Kính và Thủy tinh Việt Nam, Hiệp hội Ximăng Việt Nam, Hiệp hội Bêtông Việt Nam và các hiệp hội ngành nghề khác chủ yếu xoay quanh vấn đề cạnh tranh không lành mạnh; đặc biệt là sự lẫn lộn giữa các sản phẩm kém chất lượng.

Đơn cử như trong ngành ximăng, một số cơ sở sản xuất chưa đủ năng lực về trang thiết bị và nhân lực nhưng vẫn đưa ra thị trường những sản phẩm có tên gọi, nhãn mác gần giống với các sản phẩm chất lượng cao, gây khó khăn cho người tiêu dùng, nhà thầu và nhà đầu tư khi lựa chọn sản phẩm cho công trình.

Ngoài ra, có hiện tượng các công trình sử dụng sản phẩm nhập khẩu từ nước ngoài nhưng chất lượng kiểm soát chưa tốt, gây khó khăn cho việc đảm bảo chất lượng công trình theo thời gian.

Các chuyên gia khẳng định vật liệu chủ lực như ximăng, gạch ốp lát, sứ vệ sinh, kính xây dựng nếu không được kiểm soát chất lượng có thể gây thiệt hại lớn cho ngành xây dựng.

Đơn cử như nếu công trình sử dụng vật liệu không đạt chất lượng có thể phải sửa chữa, bảo trì sau một thời gian, tốn kém chi phí lên đến 10-15% giá trị công trình.

Ước tính của cơ quan chuyên môn cho thấy vật liệu xây dựng chiếm khoảng 60-70% chi phí công trình. Nếu vật liệu không đảm bảo chất lượng, chi phí sửa chữa, thay thế có thể lên tới 50% giá trị vật liệu ban đầu.

Với các công trình có tổng giá trị 100 tỷ đồng, chi phí sửa chữa có thể lên tới 40 tỷ đồng nếu sử dụng vật liệu kém chất lượng.

Trên thực tế, ngành vật liệu xây dựng đang phải đối mặt với sự cạnh tranh không lành mạnh từ các sản phẩm kém chất lượng, hàng giả và hàng nhái.

Những sản phẩm này đã xâm nhập vào thị trường và cạnh tranh không công bằng với các sản phẩm vật liệu xây dựng của Việt Nam; thậm chí ngay cả đó là những sản phẩm đã được quốc tế công nhận, đạt tiêu chuẩn, quy chuẩn chất lượng và xuất khẩu đi rất nhiều nước trên thế giới.

Để giải quyết tình hình này, Bộ Xây dựng đã thực hiện Chỉ thị của Thủ tướng về việc tăng cường công tác kiểm soát chất lượng sản phẩm vật liệu xây dựng, nhằm đảm bảo chất lượng công trình xây dựng và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Người dân sẽ được sử dụng những sản phẩm đạt chất lượng theo quy định.

Với thực trạng như vậy, Thông tư 10/2024/TT-BXD do Bộ Xây dựng ban hành ngày 1/11/2024 và có hiệu lực từ ngày 16/12/2024 đã góp phần giải quyết được những vấn đề mấu chốt. Đây cũng chính là một trong những cơ sở pháp lý quan trọng nhằm loại bỏ sự cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường vật liệu xây dựng.

Những giải pháp để phân loại, phân nhóm chất lượng sản phẩm vật liệu xây dựng được phân định tại Thông tư 10 đã góp phần đảm bảo chất lượng các công trình, giúp người dân được sử dụng vật liệu an toàn và chất lượng - các chuyên gia trong ngành nhận định.

Ông Lê Nam Hải, Chủ tịch Phân Hội - Hiệp hội Gốm sứ Việt Nam (VIBCA) nhận xét, đây là một bước tiến quan trọng trong việc quản lý chất lượng sản phẩm vật liệu xây dựng tại Việt Nam.

Việc yêu cầu các sản phẩm trong danh mục nhóm 2 (sản phẩm hàng hóa vật liệu xây dựng có khả năng gây mất an toàn) phải được kiểm tra hợp quy theo phương thức 5 trước khi thông quan, nhằm kiểm soát chặt chẽ chất lượng sản phẩm nhập khẩu.

“Nhiều quốc gia như Thái Lan, Mỹ hay các nước châu Âu đều áp dụng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt tương tự. Việc thiếu các quy định cụ thể trước đây khiến thị trường Việt Nam dễ bị “xâm chiếm” bởi hàng hóa chất lượng kém, giá rẻ, gây nên tình trạng cạnh tranh không lành mạnh,” ông Hải dẫn chứng.

Mặt khác, hàng hóa vật liệu xây dựng nhập khẩu sẽ phải vượt qua quy trình kiểm định khắt khe, đảm bảo sản phẩm đạt chất lượng cao trước khi đến tay người tiêu dùng. Điều này không chỉ giảm rủi ro về an toàn, mà còn giúp người tiêu dùng Việt Nam được sử dụng sản phẩm đã qua kiểm duyệt, bảo đảm quyền lợi của họ.

Về lâu dài, việc kiểm soát chất lượng vật liệu xây dựng sẽ tạo động lực cho các doanh nghiệp nội địa cải tiến sản phẩm, khẳng định vị thế trên thị trường.

Dưới góc nhìn doanh nghiệp, bà Lương Thị Thu Giang - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Tập đoàn đầu tư thông minh đa tầng SXC - chia sẻ là chủ doanh nghiệp liên quan tới nhu cấp vật tư, vật liệu hóa chất cho ngành xây dựng nhưng đơn vị phải trải qua khoảng thời gian khó khăn.

Bởi thị trường Việt Nam còn nhiều hỗn độn, chưa có quy chuẩn rõ ràng và dường như đã trở thành sân chơi của hàng nhập lậu. Nhiều dòng sản phẩm có tiêu chuẩn quốc tế không tiếp cận được tới người tiêu dùng.

“Là những doanh nghiệp nhập khẩu, hàng hóa đạt tiêu chuẩn quốc tế, khi đem sản phẩm tới thị trường Việt Nam thì chúng tôi cần sự cạnh tranh lành mạnh. Cần có bộ phận giám sát, sẽ quyết định xây dựng tiêu chuẩn để bảo vệ doanh nghiệp có tiêu chuẩn, chất lượng trong khu vực và quốc tế,” bà Giang bày tỏ.

Những quy định về quản lý chất lượng hàng hóa, sản phẩm vật liệu xây dựng cần hướng dẫn cụ thể, rút ngắn quy trình để tránh phiền hà, giảm thời gian, chi phí làm thủ tục hành chính cho các doanh nghiệp và phù hợp với xu thế của thế giới.

Không chỉ nhà sản xuất mà ngay cả những doanh nghiệp nhập khẩu hàng hóa vật liệu xây dựng chính ngạch cũng kỳ vọng sự bình đẳng, công bằng trong đánh giá tiêu chuẩn chất lượng. Điều này vừa bảo vệ doanh nghiệp, đồng thời cũng đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng./.

Bảng xếp hạng Top 10 Công ty Vật liệu xây dựng uy tín năm nay gồm có Công ty cổ phần Tập đoàn Hòa Phát, Tổng Công ty Viglacera, Công ty cổ phần Nhựa Thiếu Niên Tiền Phong, Công ty cổ phần Vicostone...