Đoán đáy thị trường: Rủi ro cao, hiệu quả thấp

Theo ông Nguyễn Việt Đức – Giám đốc Kinh doanh số, Công ty cổ phần Chứng khoán VPBank (VPBankS), nhà đầu tư không nên cố gắng đoán đáy thị trường, đặc biệt với những nhà đầu tư không sử dụng margin (vay ký quỹ).

Lịch sử đã chứng minh, việc “đứng ngoài” trong những thời điểm tốt nhất của thị trường có thể khiến hiệu suất đầu tư giảm đáng kể. Theo đó, chuyên gia của VPBankS đưa ra dẫn chứng từ một nghiên cứu kéo dài từ năm 1970 đến 1996, nếu nhà đầu tư bỏ lỡ 12 tháng tăng điểm tốt nhất trong giai đoạn này, hiệu suất đầu tư chỉ còn bằng một nửa so với việc nắm giữ liên tục cổ phiếu.

Kiểm nghiệm lại trong giai đoạn 1997–2024, việc bỏ lỡ 12 tháng tăng tốt nhất khiến tỷ suất sinh lời chỉ còn 5%, tương đương với lãi suất trái phiếu dài hạn, trong khi nắm giữ xuyên suốt có thể đạt đến 9,3%. Ngay cả khi đứng ngoài chỉ 4 tháng tốt nhất cũng khiến hiệu quả đầu tư thua xa so với thị trường.

“Việc đoán đáy là cực kỳ khó và ít người thành công. Ngược lại, nếu đứng ngoài được 30 tháng xấu nhất của thị trường thì hiệu suất có thể tăng rưỡi, nhưng đoán đỉnh cũng không hề dễ hơn”, ông Đức nhận định.

Ông Đức cho rằng, một nhà đầu tư lý trí nên duy trì danh mục ổn định ở mức 80% cổ phiếu. Trong kịch bản thị trường xấu, có thể linh hoạt giảm xuống 70%, nhưng không nên rút hoàn toàn vì chỉ cần bỏ lỡ vài phiên tăng mạnh, hiệu suất có thể tụt xuống dưới trung bình. Phần còn lại – khoảng 20-30% danh mục – mới nên dành cho việc phán đoán thị trường.

“Việc đoán đỉnh – đáy chỉ phù hợp với nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy tài chính (margin), bởi với cổ phiếu cơ sở, nhà đầu tư cần tập trung nhiều hơn vào việc lựa chọn cổ phiếu thay vì cố gắng định thời điểm thị trường”, chuyên gia của VPBankS chia sẻ.

Cách lựa chọn cổ phiếu theo tư duy của các quỹ đầu tư

Với những nhà đầu tư không sử dụng margin, ông Nguyễn Việt Đức cho rằng nên thay đổi chiến lược, hướng đến việc lựa chọn cổ phiếu tốt, có nền tảng cơ bản mạnh và khả năng tăng trưởng dài hạn.

Trong bối cảnh thị trường đi ngang hoặc điều chỉnh nhẹ, nhiều nhà đầu tư có xu hướng giao dịch theo biên độ chỉ số VN-Index, ví dụ: mua khi về vùng 1.200 điểm và bán ra khi chạm 1.300 điểm. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ phù hợp khi sử dụng margin trong các gói ưu đãi lãi suất thấp (như sản phẩm margin T+ của VPBankS).

Đối với nhà đầu tư dài hạn, ông Đức cảnh báo, chỉ cần 1 – 2 lần dự đoán sai nhịp, hiệu suất đầu tư có thể kém hơn đáng kể so với việc nắm giữ cổ phiếu tốt.

Dẫn kinh nghiệm cá nhân và cách vận hành của các quỹ đầu tư chuyên nghiệp, ông Đức cho biết phần lớn các quỹ lớn luôn duy trì tỷ lệ cổ phiếu ở mức tối thiểu 80%. Họ chỉ điều chỉnh nhẹ danh mục – tăng hoặc giảm 20% – tùy theo trạng thái thị trường. Một số quỹ nhỏ hơn có biên độ dao động rộng hơn (100% - 30%), nhưng cũng hiếm khi duy trì tỷ trọng cổ phiếu thấp trong thời gian dài.

“Khi thị trường có dấu hiệu điều chỉnh trong xu hướng tăng, quỹ thường duy trì tỷ trọng khoảng 80%. Nếu mất xu hướng tăng rõ rệt, khi đó mới giảm mạnh về vùng 30%. Nhà đầu tư nên học theo cách phân bổ của các quỹ, tránh bị cuốn vào các biến động ngắn hạn”, ông Đức khuyến nghị.

Về kỹ thuật chọn điểm mua – bán, nhà đầu tư nên để ý đến các dấu hiệu đảo chiều xu thế, còn gọi là điểm cạn kiệt (sequence). Có thể áp dụng các công cụ phân tích như sóng Elliott hoặc phương pháp đếm nến để xác định điểm này.

Thay vì lao vào cuộc chơi đầy rủi ro của việc “bắt đáy, đoán đỉnh”, nhà đầu tư cá nhân nên tập trung vào chiến lược đầu tư kỷ luật: lựa chọn cổ phiếu chất lượng, phân bổ danh mục hợp lý, và học hỏi tư duy của các tổ chức đầu tư chuyên nghiệp. Đây là cách tiếp cận phù hợp hơn để vượt qua những biến động và tối ưu hóa hiệu suất đầu tư trên thị trường chứng khoán.

“Khi cổ phiếu giảm quá sâu mà không còn lực giảm nữa, đó là lúc nên mua vào. Ngược lại, khi cổ phiếu tăng mạnh và dư địa tăng không còn nhiều trong khi rủi ro giảm cao, cần cân nhắc chốt lời. Biết điểm chốt lời là yếu tố then chốt khi đầu tư theo sóng thị trường”, ông Đức “bày” cách đầu tư.