Siết chặt với tài khoản hộ kinh doanh

Tại họp báo công bố sự kiện Chuyển đổi số ngành ngân hàng 2025 sáng nay, ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước - NHNN) cho biết, hiện nay tội phạm mạng không chỉ lợi dụng lỗ hổng kỹ thuật mà còn khai thác chính những công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI) để thực hiện các hành vi lừa đảo.

Trong bối cảnh ngành ngân hàng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số vào cung cấp sản phẩm, dịch vụ, NHNN cũng xác định rõ trách nhiệm trong việc hoàn thiện thể chế và khung pháp lý để ứng phó kịp thời với diễn biến phức tạp trên không gian mạng.

Một trong những bước đi nổi bật là việc ban hành Thông tư 17 ngày 1/7/2024 quy định về việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán, trong đó lần đầu tiên đề cập yêu cầu thu thập thông tin sinh trắc học đối với người dùng tài khoản, đồng thời yêu cầu từ 1/7 tới, khách hàng tổ chức chỉ được giao dịch điện tử sau khi xác thực sinh trắc học trùng khớp với dữ liệu định danh.

Chia sẻ về quy định sinh trắc học đối với tài khoản tổ chức, ông Tuấn tiết lộ đối tượng áp dụng dự kiến là các tài khoản tổ chức mới thành lập trong vòng 6 tháng hoặc 9 tháng, khi thực hiện giao dịch trực tuyến sẽ phải sinh trắc học như khách hàng cá nhân. Quy định này sẽ tập trung vào khách hàng mở tài khoản tổ chức nhưng hoạt động như hộ kinh doanh cá thể.

Đại diện NHNN cho hay quy định này đang trong quá trình xây dựng dự thảo và lấy ý kiến từ các tổ chức tín dụng, người dân. Song tinh thần chung sẽ không ảnh hưởng đến các doanh nghiệp đang hoạt động hợp pháp.

“Việc sửa đổi chỉ tập trung vào các khách hàng tổ chức, nhưng hoạt động kinh doanh như hộ kinh doanh cá thể, tránh gây ảnh hưởng đến các doanh nghiệp niêm yết và doanh nghiệp lớn”, ông Tuấn lưu ý.

Ông Tuấn lấy ví dụ Thông tư 17 quy định áp dụng với tất cả doanh nghiệp nhưng dự thảo thông tư lần này sẽ miễn trừ với những công ty thuộc danh sách 500 doanh nghiệp lớn, công ty niêm yết trên sàn chứng khoán, tập đoàn, tổng công ty,..

Theo Vụ trưởng Vụ thanh toán, đối với các tài khoản tổ chức không xác thực sinh trắc học vẫn giao dịch tại quầy. Vì vậy, quy định này không làm ách tắc, ảnh hưởng đến doanh nghiệp.

Theo số liệu từ NHNN, hiện trên 55% tài khoản tổ chức đã được đối chiếu sinh trắc học và việc thu thập sẽ tiếp tục được triển khai. Việc thu thập thông tin sinh trắc học cũng không khó khăn, chỉ cần chuyển thông tin từ tài khoản cá nhân của người đại diện doanh nghiệp đã được xác thực sinh trắc học.

Cấm sử dụng bí danh khi giao dịch

Một giải pháp khác được NHNN dự kiến áp dụng là cấm sử dụng bí danh trong giao dịch.

Theo NHNN, việc sử dụng bí danh gây rất nhiều hiểu lầm cho người chuyển tiền. Ví dụ cá nhân mở tài khoản tổ chức rồi đặt bí danh như tập đoàn, đa quốc gia, global nhưng thực tế là tổ chức lừa đảo.

Đã có tổ chức tín dụng bị lợi dụng điều này, cơ quan công an đã văn bản kiến nghị. Người tiêu dùng cũng đã khiếu nại về hiểu nhầm khi giao dịch qua bí danh, gây thiệt hại.

Thông tư mới sẽ không cho bí danh mà phải là số tài khoản cụ thể của ngân hàng mới thực hiện được giao dịch trực tuyến. Tài khoản nhận tiền phải thể hiện rõ thông tin người nhận, số tài khoản chính thức do ngân hàng phát hành, không cho phép dùng biệt danh dễ gây hiểu nhầm.

Bên cạnh đó, NHNN đang xây dựng kho tài khoản nghi ngờ lừa đảo và trong thời gian tới các ngân hàng lớn sẽ sớm thí điểm dịch vụ này.

Ngân hàng BIDV là đơn vị đầu tiên thực hiện thí điểm từ ngày 1/4. Đến nay, trên 100 tỷ đồng tiền trong tài khoản khách hàng đã được giữ lại thông qua cảnh báo tài khoản nghi ngờ.

“Nếu triển khai rộng rãi trong toàn ngành ngân hàng sẽ giúp người dân cảm thấy yên tâm hơn”, ông Phạm Anh Tuấn nói.

Ông Tuấn cho hay trong tháng 6 và tháng 7, các ngân hàng Vietcombank, Vietinbank, MB, Agribank sẽ triển khai dịch vụ cảnh báo tài khoản nghi ngờ. Khi khách hàng giao dịch chuyển tiền trên các ứng dụng tới các tài khoản nằm trong danh sách bị nghi ngờ gian lận sẽ nhận được cảnh báo.

Khi chuyển tiền trực tuyến, nếu tài khoản người nhận nằm trong danh sách “đen” của ngân hàng, người chuyển tiền sẽ nhận được thông báo về trạng thái tài khoản nhận đang bị nghi ngờ gian lận.

“Khi đó, người chuyển tiền sẽ là người quyết định có tiếp tục chuyển tiền hay không. Nếu không chuyển, hệ thống sẽ dừng giao dịch đó; nếu vẫn chuyển thì người chuyển sẽ phải chịu hoàn toàn trách nhiệm sau khi đã được ngân hàng cảnh báo”, ông Tuấn cho hay.

Tuy nhiên, danh sách này phải được cập nhật thường xuyên, đảm bảo loại bỏ kịp thời các tài khoản đã được xác minh không còn gian lận. Tránh trường hợp sau khi xác thực, đối chiếu tài khoản, không còn nghi ngờ gian lận nữa nhưng vẫn “giam” tài khoản đó trong danh sách nghi ngờ, gây thiệt hại cho khách hàng.

Đại diện NHNN nói sau khi triển khai với 5 ngân hàng lớn, dịch vụ này thì sẽ triển khai toàn ngành. Dự kiến hệ thống giám sát các tài khoản thanh toán, ví điện tử nghi ngờ gian lận, giả mạo (SIMO) sẽ vận hành chính thức từ ngày 31/7.