Kế hoạch lớn, giải ngân chưa như kỳ vọng

Theo số liệu tổng hợp trên Hệ thống thông tin quốc gia về đầu tư, tổng kế hoạch vốn đầu tư năm 2024 của 84 đơn vị báo cáo là 719.327 tỷ đồng. Trong đó, giá trị khối lượng thực hiện đạt 600.839 tỷ đồng (tương đương 83,5% kế hoạch năm), giá trị giải ngân đạt 590.267 tỷ đồng (82,1%).

Tăng cường kỷ cương đầu tư vốn nhà nước, nâng cao hiệu quả dự án. Ảnh TL minh họa.

Riêng vốn đầu tư công là 513.751 tỷ đồng, với khối lượng thực hiện đạt 420.962 tỷ đồng (81,9%) và giải ngân đạt 418.239 tỷ đồng, tương đương 70,8% kế hoạch. Một số đơn vị có tỷ lệ giải ngân thấp như: tỉnh Quảng Ngãi (46,1%), Bình Phước (52,1%), Bộ Y tế (41,6%), Bộ Giáo dục và Đào tạo (45,8%), Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (42,7%), Ủy ban Dân tộc (0,7%), Tổng công ty Hàng không Việt Nam (8,5%)…

Đáng chú ý, Bộ Tài chính cho biết có sự không thống nhất giữa số liệu báo cáo giải ngân trên Hệ thống thông tin và số liệu báo cáo riêng của các cơ quan về tình hình giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công năm 2024. Các đơn vị liên quan được yêu cầu rà soát, chuẩn hóa và chịu trách nhiệm toàn diện về số liệu trước các cơ quan thanh tra, kiểm toán.

Hàng chục nghìn dự án vẫn còn tình trạng chậm tiến độ, lãng phí

Trong năm 2024, có 17.656 dự án được cấp có thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư (gồm 12.119 dự án đầu tư công và 5.537 dự án sử dụng vốn nhà nước ngoài đầu tư công). Về quyết định đầu tư, có 24.778 dự án được thông qua, trong đó có 16.367 dự án đầu tư công.

Tổng số dự án đang thực hiện đầu tư là 59.007 dự án, trong đó có 30.394 dự án khởi công mới, 28.613 dự án chuyển tiếp. Số dự án đã hoàn thành, đưa vào khai thác trong kỳ là 28.515 dự án, 23.088 dự án đã được phê duyệt quyết toán.

Tuy vậy, vẫn còn tới 1.776 dự án chậm tiến độ, 4.483 dự án phải điều chỉnh quyết định đầu tư. Có 70 dự án vi phạm thủ tục đầu tư, 36 dự án vi phạm quản lý chất lượng, và 228 dự án đầu tư công phát sinh thất thoát, lãng phí với tổng số tiền được phát hiện lên tới 174 tỷ đồng.

Ảnh minh họa

Công tác giám sát, đánh giá đầu tư còn hạn chế. Chỉ có 737 dự án (1,2%) thực hiện đầy đủ báo cáo giám sát trên Hệ thống thông tin. Một số chủ đầu tư chưa chú trọng duy tu, bảo trì công trình sau đầu tư, chưa đảm bảo hiệu quả lâu dài của dự án.

Đặc biệt, tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản vẫn chưa được xử lý triệt để, với tổng số nợ đọng trong năm 2024 lên tới 2.907 tỷ đồng. Một số địa phương có số nợ lớn như: tỉnh Hà Nam (1.583 tỷ đồng), Phú Thọ (389 tỷ đồng), Bắc Giang (365 tỷ đồng). Các đơn vị này được yêu cầu rà soát, xác định rõ nguyên nhân và trách nhiệm, nhất là đối với khoản nợ phát sinh từ sau ngày 01/01/2015, vi phạm quy định tại Luật Đầu tư công.

Còn nhiều rào cản trong triển khai

Báo cáo cũng chỉ ra hàng loạt tồn tại, hạn chế trong thực hiện dự án đầu tư sử dụng vốn nhà nước. Trong đó, công tác chuẩn bị đầu tư, hoàn thiện thủ tục còn chậm; chất lượng hồ sơ chưa cao; nhiều thủ tục như chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, phòng cháy chữa cháy… còn rườm rà.

Công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư bị vướng mắc về đơn giá, quy hoạch chồng chéo khiến tiến độ giải phóng mặt bằng kéo dài. Tình trạng khan hiếm nguyên vật liệu xây dựng như đất, cát, đá tiếp tục ảnh hưởng đến tiến độ các công trình.

Đáng quan ngại, nhiều cán bộ, công chức còn tâm lý e ngại trách nhiệm, né tránh công việc, không chủ động tham mưu, dẫn đến chậm trễ trong xử lý thủ tục đầu tư. Trong khi đó, năng lực của chủ đầu tư, ban quản lý dự án tại một số đơn vị vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu.

Khắc phục triệt để các hạn chế trong giám sát, đánh giá đầu tư

Nhằm khắc phục tình trạng trên, Bộ Tài chính đề nghị các địa phương tăng cường trách nhiệm trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; đồng thời đẩy mạnh quản lý, duy tu, bảo dưỡng công trình sau đầu tư để đảm bảo hiệu quả, tránh lãng phí.

Các cơ quan có thẩm quyền cần tăng cường thanh tra, kiểm tra công tác quản lý đầu tư, đấu thầu, xử lý nghiêm các vi phạm. Đồng thời, cần tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác thẩm định, tư vấn và quản lý dự án để nâng cao năng lực thực thi.

Đặc biệt, cũng trong chỉ đạo điều hành gần đây, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc đã yêu cầu các bộ, ngành trung ương và địa phương nghiêm túc chấn chỉnh công tác giám sát, đánh giá đầu tư. Theo đó, các cơ quan quản lý phải cập nhật đầy đủ, chính xác số liệu trên Hệ thống thông tin quốc gia theo đúng quy định, đồng thời rà soát, xác định rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân để xảy ra sai sót, tồn tại kéo dài.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh việc xử lý nghiêm các vi phạm, khắc phục triệt để những hạn chế trong hoạt động giám sát, đánh giá đầu tư, không để tái diễn tình trạng báo cáo thiếu chính xác, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý vốn đầu tư công. Đối với các trường hợp phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản từ sau ngày 1/1/2015, yêu cầu làm rõ trách nhiệm và xử lý theo đúng quy định của Luật Đầu tư công.

Cùng với đó, các địa phương, đơn vị được giao nhiệm vụ khẩn trương rà soát, điều chỉnh, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hướng dẫn còn bất cập để tháo gỡ điểm nghẽn, thúc đẩy triển khai dự án đầu tư công nhanh chóng, hiệu quả. Việc nâng cao năng lực cán bộ thực hiện giám sát, bố trí đủ nguồn lực và kiện toàn bộ máy chuyên trách cũng là những yêu cầu trọng tâm được đặt ra nhằm tăng cường tính thực chất, hiệu quả trong công tác này.